Güçlü etkileşimlerin oluşmasını sağlayan elektron alışverişi veya ortaklaşa kullanım gibi kavramların anlaşılmasını kolaylaştırmak amacı ile Lewis yapılarının (elektron-nokta formülü) nasıl yazıldığını bilmek gerekir.
Kimyasal türler atom, iyon ve moleküldür. Bu türlerin tepkimeye girip yeni türler oluşturması ile kimyasal reaksiyonlar gerçekleşir.
Kimyasal Türlerin Lewis Yapılarının Yazılmasında Kurallar
1) Kimyasal tür atom ise aşağıdaki işlem basamaklarına göre Lewis yapısı yazılır:
Elementin sembolünün çevresinde sadece son yörüngedeki elektronlar (değerlik elektronları) gösterilir.
Atomun başka bir element atomu ile ortaklanmamış elektron çifti “iki nokta” ile bir elektron ise “tek nokta” ile gösterilir. Periyodik sistemde gruplara göre bazı element atomlarının Lewis yapıları aşağıdaki tabloda verilmiştir:
2) Kimyasal tür iyon ise elementin sembolü yazılır. Son yörüngedeki elektronları birer nokta ile sembol etrafında gösterilir. İyon yüküne göre alınan veya verilen elektronlar eklenir veya çıkarılır. Son durumda noktalarla gösterilen elektronlar varsa köşeli parantezin üzerine yük yazılır. Lewis yapısında yazılacak elektron kalmamışsa tür paranteze alınmaz. Bazı iyonların Lewis yapıları tabloda gösterilmiştir.
3) Lewis yapıları yazılırken aynı tür atomların sembolleri yazılır. Ortaklaşa kullanılan elektronlar atomların sembollerinin arasında olmak üzere bütün son yörünge elektronları noktalarla gösterilir. Farklı tür atomlardan oluşan kovalent veya iyonik bileşiklerde ise yapabileceği bağ sayısı fazla olan atom merkeze yazılarak diğer yan atomlar merkez atomunun etrafında gösterilir. Benzer şekilde değerlik elektronlarının tamamı sembollerin etrafında noktalarla gösterilir.
Bir element molekülü olan H2 ’in Lewis yapısını görelim:
Bir element molekülü olan O2’in Lewis yapısını görelim:
Bir bileşik molekülü olan HF’in Lewis yapısını görelim:
Sodyum (Na+ ) ve klorür (CI– ) iyonlarının NaCI iyonik bileşiğini oluşturmasını Lewis yapıları ile görelim:
Benzer şekilde CaF2 iyonik bileşiğinin oluşumunu Lewis yapıları ile görelim:
AIH3 iyonik bileşiğinin oluşumunu Lewis yapıları ile göstererek türler arası bağları tanımlayalım:
Alüminyum (AI) 3A grubunda metal, hidrojen 1A grubunda ametal olduğu için elektron alışverişi ile oluşan bileşikte üç tane özdeş iyonik bağ vardır.
K2 O iyonik bileşiğinin oluşumunu Lewis yapıları ile göstererek türler arası bağları tanımlayalım:
Potasyum (K) 1A grubunda metal, oksijen (O) 6A grubunda ametaldir. İki tane potasyum atomu, birer elektronlarını oksijen atomuna verir. Oluşan zıt yüklü iyonlar arasında iki tane özdeş iyonik bağ oluşur.