Denkleştirilmiş bir denklem; tepkimenin nasıl gerçekleştiğini, ne kadar sürede tamamlandığını göstermez. Ancak tepkime denkleminin yorumlanması, tepkimeye girenlerle tepkime sonucu oluşan ürünlerin tanecik, kütle ve hacimleri arasında ilişkiler kurmamızı sağlar.
Bir tepkimede nicelikler arasındaki ilişkiler yardımıyla hesaplamalar yapılabilir. Katsayılardan yararlanılarak kurulan bu ilişkiler, suyun oluşumuna ilişkin aşağıdaki örnekte verilmiştir.
İçindekiler
Kütle, Mol Sayısı, Molekül Sayısı, Atom Sayısı ve Gazlar İçin Normal Koşullarda Hacim ile İlgili Hesaplamalar
Bir tepkime denklemi yukarıdaki gibi mol, tanecik, kütle ve hacim birimlerinde yorumlandığında kimyasal hesaplamalar kolayca yapılabilir. Bütün bu ilişkiler tepkime denklemi üzerine kurulduğundan öncelikle tepkime denkleminin doğru yazılması ve denkleştirilmesi gereklidir. Aşağıda değişik türde kimyasal hesaplamalar örnekler üzerinde açıklanmıştır.
Kütle-Hacim-Tanecik Sayısı-Normal Koşullardaki (NK) Gaz Hacmine İlişkin Hesaplamalar
Bir kimyasal tepkimede maddelerden birinin kütlesi, hacmi veya tanecik sayısı verilip diğer bir maddenin kütlesi, hacmi ya da tanecik sayısı istenebilir. Bu durumda aşağıdaki yöntemin izlenmesi genellikle kolaylık sağlar.
I. Verilen nicelik mole çevrilir.
II. İstenilen niceliğin mol sayısı tepkime denklemi yardımıyla hesaplanır.
III. İstenilenin mol sayısı istenen birime çevrilir.
Artan Maddesi Olan Tepkimeler
Bir kimyasal tepkimede girenlerin tamamının harcanabilmesi için belli miktarlarda alınması gerekir. Girenler bu belirli oranın dışında alınırsa tepkime, girenlerden biri bitinceye kadar devam eder. Bu durumda hesaplamalar tepkimede tamamen kullanılan maddeye göre yapılır. Bu maddeye sınırlayıcı bileşen denir.
Saf Olmayan Madde İçeren Tepkimeler
Kimyasal maddeleri genellikle doğada saf olarak bulmak olası değildir. Hatta laboratuvarlarımızdaki kimyasal maddelerin bile %100 saf olduğunu söylemek zordur. Saf olmayan madde kullanılan tepkimelerde elde edilecek ürünün miktarı bulunurken saflık yüzdesinin de dikkate alınması gerekir.
Tepkime Denklemleri Temelinde Yüzde Verim Hesapları
Bir kimyasal tepkime sonunda pratikte elde edilen ürün miktarına gerçek verim denir. Ancak kimyasal tepkimelerde çoğu kez beklenen miktara göre daha az ürün elde edilir. Elde edilen miktarın tepkime denkleminden beklenen miktarına oranına ise verim denir. Tepkime verimi % ile belirtilir. Tepkimeden beklenen verime teorik verim denir. Tepkimenin yüzde verimi şöyle hesaplanır:
