Yunan filozofları Leucippus’un (Lösipus) ve Democritus’un (Demokritos) MÖ 400-500 yıllarında ortaya attıkları atom kavramıyla ilgili düşüncelerini inceleyen John Dalton, Sabit Oranlar Yasası’nın o dönemde ortaya atılan atom kavramıyla açıklanabileceği sonucuna varmıştır. Dalton, kimyasal tepkimelerdeki kütlenin korunumunu ve bileşiklerin oluşmasında sabit kütle oranının varlığını kanıtlamıştır. Deney sonuçlarını başarıyla yorumlamış ve bu sonuçların ancak atomun varlığıyla kavranabileceğini göstermiştir. Dalton 1803-1808 tarihleri arasında bir atom teorisi geliştirmiştir.
Dalton Atom Teorisi deneysel gözlemleri açıklayarak Kütlenin Korunumu ve Sabit Oranlar Yasası’nı kanıtladığı için başarılı olmuştur. Ancak bir teorinin başarısı sadece geçmişe yönelik değil, geleceğe yönelik bazı olayları açıklamaya ve doğru tahminlerde bulunmaya da bağlıdır. Dalton, teorisinin başarısını kanıtlamak amacıyla aynı iki element atomunun farklı bileşikler oluşturma nedenini açıklamak için de çalışmalar yapmıştır. Öncelikle olaya düşünsel yaklaşarak “Eğer iki element birden fazla bileşik oluşturursa bu elementlerin herhangi birinin sabit miktarıyla birleşen diğer elementin değişen miktarları arasında küçük tam sayılarla ifade edilebilen bir oran vardır.” genellemesine ulaşmıştır. Bu genelleme bugün Katlı Oranlar Kanunu veya Dalton Kanunu olarak adlandırılmaktadır. Dalton Atom Teorisi ile Katlı Oranlar Kanunu arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için aşağıdaki örneği inceleyiniz.
Aynı atomlardan oluşan CO ve CO2 bileşiklerini ele alalım. Bileşiklerin formüllerini incelediğimizde CO bileşiğinin formülünde 1 tane C atomuyla 1 tane O atomu, CO2 bileşiğinin formülünde ise 1 tane C atomuyla 2 tane O atomu bulunmaktadır. Bu durumda CO2 bileşiğindeki O atomu sayısı, CO bileşiğindeki O atomu sayısının iki katına eşittir. CO2 teki O kütlesinin her zaman CO’teki O kütlesinin iki katına eşit olduğu söylenebilir.
Dalton’un düşünsel olarak ileri sürdüğü Katlı Oranlar Kanunu daha sonraki dönemde deneyler yapılarak kanıtlanmıştır. CO2 ve CO bileşiklerinde 12 g karbon ile birleşen oksijen kütleleri birbirine oranlandığında (32/16) 2 sayısı elde edilir. Bu değer Dalton’un teorisinde düşünsel olarak ifade ettiği değere eşittir.
Mükemmel olmuş.Ellerinize sağlık.